LỄ HỘI GRÂUX TAOX - Lễ hội độc đáo của người H'Mong bản Cát Cát
Trong một năm người H’mong có nhiều nghi thức, lễ hội lớn nhỏ khác nhau. Đó là những lễ thức gắn liền đến chu kỳ đời người hoặc là những lễ thức được tiến hành cho cộng đồng dòng họ, cộng đồng bản, vùng. Nó phản ánh trung thực đời sống văn hóa, tinh thần đặc trưng của người H’mong.
Để mở đầu cho các lễ hội trong năm là lễ hội Grâux taox, đây là lễ hội lớn, quan trọng nhất trong năm của cộng đồng dân tộc H’mong. Trước đây Grâux taox là lễ hội do các gia đình hiếm muộn, làm ăn gặp nhiều khó khăn mở ra nhằm cầu khấn thần linh cho người nối dõi, làm ăn yên ổn, no đủ, cầu cho “ người yên, vật thịnh, mưa thuận gió hòa, mùa màng tươi tốt, vạn vật sinh sôi”. Theo lời thầy cúng chủ nhà chuẩn bị mở hội Grâux taox. Ngay từ những ngày áp tết, gia chủ đã cho trồng cây nêu treo một dải vải đỏ, một dây giấy bản to, một quả bầu khô đựng rượu. Những người đi chợ tết, cộng đồng quanh vùng biết ra xuân có hội.
Ngày 30 tết, sau khi cầu cúng trong nhà, gia chủ làm mâm cúng đặt trang trọng ở gốc cây nêu, cầu khấn thần linh phù hộ cho có con trai nối dõi, làm ăn no đủ, khấm khá. Ngày mở hội, sau bài cúng của thầy cúng, anh em gần xa, họ mạc, những bậc uy tín đến dự cầu chúc cho gia chủ đạt được ước nguyện, cầu chúc cho dân bản nhà nhà no đủ, gặp nhiều điều may.
Điệu múa khèn, nghi lễ khai hội mở đầu, sau đó hát hội, chủ Grâux taox và khách xa, khách gần đều tham gia các trò chơi, trò đấu trong ngày hội, bên cạnh là những chảo Thắng cố nghi ngút, rượu nhiều như nước suối, sau mỗi trò chơi khách, chủ hỉ hả làm muỗng thắng cố, cốc rượu, rồi tiếp tục tham gia các trò chơi trò đấu, đánh quay, bắn nỏ, đấu võ, hát ‘ Gầu lềnh”, nẩy pao… Người tham gia hội hoàn toàn tự nhiên hăng hái, không phân biệt, tạo nên không khí ngày hội thật sống động.
Hết hội thầy cúng, người già làm lễ hạ cây nêu.Thân cây nêu ( cây mai ) gia chủ đem về làm giát giường với niềm tin sớm có con trai khi nằm trên bộ giát giường đó, bầu rượu đổ vung bốn phương để thần linh thụ hưởng, chứng giám, mảnh vải đỏ được gia chủ mang về treo trong nhà cầu mong hồng phúc.
Bởi vậy lễ hội Grâux taox là nét văn hóa đặc trưng, tiêu biểu của cộng đồng người H’mong, tiếp thu tinh thần đó, ngày nay vào dịp xuân sang, các vùng cao miền núi phía bắc có tổ chức lễ hội Grâux taox, có kế tục, tiếp thu những truyền thống quý báu của dân tộc mình, mang hơi thở của thời đại nhằm khơi dậy lòng tự tin dân tộc, khích lệ tinh thần tích cực lao động sản xuất của cộng đồng, đem lại đời sống ấm no, hạnh phúc. Lễ hội do UBND xã, có sự ủng hộ, tài trợ của các cấp cũng như sự đóng góp tận tâm của bà con cộng đồng, nhằm hướng tới tinh thần hăng hái lao động sản xuất trong năm mới gặp nhiều thuận lợi, gặt hái được nhiều thành công. Đây là nét văn hóa tinh thần cần được phát huy nhằm hướng tới một cuộc sống tươi đẹp trong một xã hội văn minh, để nét văn hóa tinh thần này trường tồn mãi với thời gian.
Liên tục trong những năm gần đây, khu du lich Cát Cát thường xuyên phối kết hợp với UBND xã San Sả Hồ - Huyên Sa Pa tổ chức lễ hội Grâux taox; Sự kiện trên đã được sự đồng tình tham gia của bà con dân tộc H'mongcũng như các cơ quan đoàn thể, chính quyền địa phương, thu hút được đông đảo du khách gần, xa tham gia vào lễ hội. Năm nay lễ hội được tổ chức vào ngày 10 tháng giêng và kết thúc trong sự hồ hởi, hứng khởi của những người tham gia.