Giữa thung lũng Cát Cát mờ sương của huyện Sa Pa, nơi những mái nhà gỗ nép mình bên triền núi và tiếng suối róc rách ngày đêm vang vọng, có một lớp học nhỏ mà bất kỳ ai ghé vào cũng đều cảm nhận được một điều thật đặc biệt. Đó không phải là lớp học với bảng đen, phấn trắng, đầy áp lực điểm số hay những bài kiểm tra căng thẳng. Ở nơi bình yên ấy, chỉ có tiếng cười trong trẻo của những đứa trẻ người H’Mông và giọng nói trầm ấm của thầy giáo Giàng Seo Gà – người đã dành cả đời để giữ gìn văn hoá của dân tộc mình theo cách giản dị nhất mà cũng sâu sắc nhất.

Thầy Giàng Seo Gà đã ngoài tuổi xế chiều. Mái tóc bạc phơ, đôi vai gầy và dáng lưng hơi còng theo năm tháng khiến thầy trông nhỏ bé giữa không gian rộng lớn của núi rừng Tây Bắc. Nhưng trong ánh mắt thầy luôn ánh lên một thứ ánh sáng mạnh mẽ: đó là niềm tự hào về cội nguồn văn hoá H’Mông và tình yêu vô điều kiện dành cho lũ trẻ trong bản. Với thầy, dạy học không chỉ là truyền đạt kiến thức, mà còn là gìn giữ bản sắc và truyền lửa cho thế hệ tương lai giữa những biến đổi không ngừng của cuộc sống hiện đại.

Trong căn phòng gỗ mộc mạc giữa bản Cát Cát, thầy Giàng Seo Gà dạy các em nhỏ cả tiếng Kinh lẫn tiếng Mông. Thầy hiểu rằng các em cần biết tiếng Kinh để giao tiếp, để học tập, để bước ra thế giới rộng lớn hơn, nhưng tiếng Mông mới là tiếng nói của cội nguồn, tiếng nói của tổ tiên, tiếng nói của chính bản sắc dân tộc. Vì thế, từng buổi học của thầy luôn xen lẫn tiếng đọc tiếng Mông trong trẻo và tiếng đối đáp tiếng Kinh đầy háo hức của lũ trẻ. Không có sự ràng buộc, không có áp lực. Chỉ có niềm vui học tập và những giá trị văn hoá được truyền đi một cách nhẹ nhàng mà sâu sắc.

Không chỉ dạy chữ, thầy Gà còn dạy các em thổi kèn lá, đánh đàn môi – những nhạc cụ đã gắn liền với đời sống tinh thần của người H’Mông từ bao thế hệ. Âm thanh của kèn lá mộc mạc như tiếng gió rừng, âm điệu đàn môi vang lên như nhịp tim của núi. Mỗi khi thầy cất tiếng khèn hoặc biểu diễn một điệu đàn môi, lũ trẻ lại chăm chú lắng nghe, đôi mắt sáng lên sự thích thú. Những buổi học như vậy không chỉ giúp các em tiếp cận văn hoá truyền thống, mà còn gieo vào lòng chúng niềm tự hào về dân tộc, về những giá trị mà ông cha để lại.

Điều làm nên sự đặc biệt của lớp học này không phải cơ sở vật chất hay những phương pháp giảng dạy hiện đại, mà chính là sự chân thành và tình yêu văn hoá mà thầy truyền qua từng lời nói, từng câu chuyện. Thầy Gà thường kể cho học trò nghe những câu chuyện cổ về người Mông, về hành trình tìm miền đất mới, về ý nghĩa của chiếc khèn lá trong lễ hội, hay về cách người Mông gửi gắm cảm xúc qua tiếng đàn môi. Những câu chuyện ấy vừa là bài học về lịch sử, vừa là cách để các em hiểu rằng mình đến từ đâu và mang theo điều gì.

Trong bối cảnh du lịch Sa Pa ngày càng phát triển mạnh mẽ, bản Cát Cát thay đổi từng ngày. Du khách kéo đến đông đúc, dịch vụ du lịch mở rộng, nhiều nét văn hoá bị thương mại hoá hoặc mai một dần. Chính vì vậy, những lớp học như của thầy Giàng Seo Gà càng trở nên quý giá. Chúng giống như một “khoảng lặng” giữa sự xô bồ của phát triển, nơi những giá trị tinh thần được giữ gìn một cách thuần khiết nhất. Bởi thầy hiểu rằng nếu mất tiếng nói, mất điệu khèn, mất phong tục, thì người Mông sẽ mất đi linh hồn của chính mình.

Có lẽ vì vậy mà ai từng gặp thầy cũng cảm nhận được sự đáng kính toát ra từ người đàn ông bình dị này. Thầy không làm điều lớn lao, không ồn ào khoe khoang. Thầy chỉ âm thầm dạy chữ, dạy khèn, dạy văn hoá và dạy trẻ con cách yêu mảnh đất nơi chúng sinh ra. Chính thầy là tấm gương để du khách hiểu rằng, Cát Cát không chỉ đẹp bởi cảnh sắc thiên nhiên, mà đẹp bởi những con người vẫn ngày ngày gìn giữ hồn văn hoá bằng tất cả trái tim.

Và khi rời bản Cát Cát, điều khiến nhiều du khách nhớ nhất không phải chỉ là những thửa ruộng bậc thang hay những căn nhà gỗ rêu phong, mà là câu chuyện về một người thầy già tóc bạc vẫn kiên trì dạy tiếng Mông cho trẻ nhỏ, vẫn giữ từng điệu khèn, từng âm đàn môi như giữ chính sinh mệnh của dân tộc mình. Nhờ những con người như thầy Giàng Seo Gà, văn hoá H’Mông vẫn sống, vẫn thở, vẫn được truyền lại qua mỗi thế hệ sau.